Đây là lần đầu tiên Dự án luật này được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp thứ 35.

Cho ý kiến về Dự án Luật Trưng cầu ý dân, hầu hết các đại biểu đều tán thành với sự cần thiết ban hành Luật nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013. 

 

Việc ban hành Luật Trưng cầu ý dân sẽ tạo cơ sở pháp l‎ý cho người dân trực tiếp tham gia vào các công việc của Nhà nước, trực tiếp thể hiện ý chí và thực hiện quyền làm chủ của mình đối với các vấn đề hệ trọng của đất nước. 

 

Đây là dấu mốc quan trọng đánh dấu sự phát triển của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, bởi từ Hiến pháp năm 1946 đến nay, vấn đề trưng cầu ý dân mới được cụ thể hóa thành luật.

 

Tán thành với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội về “những vấn đề được trưng cầu ý dân” (Điều 6), nhiều ý kiến cho rằng việc xác định cụ thể những vấn đề nào phải đưa ra trưng cầu ý dân ngay trong luật là rất khó, còn tùy thuộc vào điều kiện hoàn cảnh cụ thể của đất nước tại mỗi thời điểm nhất định và quyền quyết định của Quốc hội. Vì vậy, Luật chỉ nên quy định khái quát, nguyên tắc những vấn đề có thể được đưa ra trưng cầu ý dân.

 

Liên quan đến “Chủ thể có quyền đề nghị trưng cầu ý dân”, dự thảo Luật trình 2 phương án. Theo đó, phương án 1 gồm Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ hoặc ít nhất 1/3 tổng số đại biểu Quốc hội có quyền đề nghị trưng cầu ý dân; phương án 2 mở rộng thêm một số chủ thể khác cũng có quyền đề nghị trưng cầu ý dân. Hầu hết các đại biểu đều đồng tình với phương án 1 để đảm bảo sự thống nhất với Luật Tổ chức Quốc hội.

 

Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm cho ý kiến là việc thành lập Ủy ban Trưng cầu ý dân Trung ương (Điều 16) vẫn còn những ý kiến khác nhau. Bên cạnh những ý kiến đồng tình, một số ý kiến cho rằng Ủy ban Thường vụ Quốc hộ có thể tự quyết định các công việc liên quan đến việc tổ chức trưng cầu ý dân (như hướng dẫn việc xác định danh sách cử tri và khu vực bỏ phiếu, quyết định thời gian cụ thể trưng cầu ý dân, tổ chức việc bỏ phiếu và xác nhận kết quả kiểm phiếu để báo cáo Quốc hội…) mà không cần thiết phải thành lập một Ủy ban phụ trách việc tổ chức trưng cầu ý dân ở Trung ương. Tại các địa phương, do đơn vị bỏ phiếu trùng với đơn vị hành chính nên đề nghị giao trách nhiệm này cho ủy ban nhân dân các cấp và chỉ thành lập tổ trưng cầu ý dân ở các khu vực bỏ phiếu…

 

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng, Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cho rằng, cần “khoanh” lại phạm vi các vấn đề hay nội dung cần trưng cầu ý dân chứ không phải vấn đề nào cũng trưng cầu ý dân được.

 

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Nguyễn Kim Khoa cho rằng đây là dự án luật “nhạy cảm và quan trọng” trong chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội nhưng hồ sơ kèm theo của dự án luật này lại chưa có báo cáo đánh giá tác động của dự án Luật. Theo ông Khoa, những vấn đề được trưng cầu ý dân phải cân nhắc kỹ với nguyên tắc, tiêu chí cụ thể. Về phạm vi trưng cầu ý dân, đại biểu Khoa cho rằng chỉ trưng cầu toàn quốc (phương án 1).

 

Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Đức Hiền cho rằng, dự án luật cần làm rõ phạm vi, trình tự, thủ tục và quyết định của Quốc hội khi quyết định trưng cầu ý dân và giá trị pháp lý của kết quả trưng cầu ý dân.

 

Đề cập đến trình tự và thủ tục của quá trình trưng cầu ý dân, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Phùng Quốc Hiển cho rằng, dự án luật phải trả lời được các câu hỏi lớn sau: Điều kiện trưng cầu ý dân, khi nào trưng cầu ý dân, nội dung trưng cầu ý dân là gì, ai là người đề nghị trưng cầu ý dân (phải là tập thể), chủ thể quyết định thời điểm, thời gian và nội dung, xử lý sau khi trưng cầu ý dân, chủ thể công nhận kết quả trưng cầu ý dân.

 

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho rằng, cần hoàn thiện hồ sơ liên quan của dự án luật, như ý kiến của các cơ quan liên quan sau đó mới quyết định có trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9 vào tháng 5/2015 hay không.

 

Điều hành phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh: Vì tính chất quan trọng, phức tạp và nhạy cảm của dự án luật đã được Hiến pháp ghi nhận và nhu cầu thực tiễn của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN cho thấy sự cần thiết ban hành dự án luật được các đại biểu tham dự phiên họp thống nhất cao.

 

Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề cần được Ban soạn thảo và cơ quan liên quan tiếp tục hoàn thiện, bổ sung; tiếp tục lấy ý kiến của các tổ chức cũng như chỉnh lý kỹ thuật văn bản để khi trình tại kỳ họp Quốc hội có kết quả cao.